Ruha Yazmak

Stephen King, “ Düşüncelere boğulduğunda yaz, ilhama aç olduğunda oku “ diyor.

Yazmak bir yandan insana iyi geliyor, diğer yandan içerden çöpten bir işe yarama duygusu uyandırıyor. Neden “çerden çöpten” ?

Çünkü bunun diğer insanlar nazarında bir kıymeti yoktur. 

Dün stoacılığı anlatan bir kitabı bitirdim. 

Özü: "Her ne varsa özündedir.”

Haklı mı? Haklı. Peki neden?

Çünkü "başkası”, varlığımızı çevreleyen, kuşatan, sınırlayan bir duvar. 

Sanırım insanın gerçek hapishanesi, “ başkası “.

Çünkü insan kendi varlığını idrak etmek yerine sürekli başkasına baktığında, onu “gerçekleştiriyor.”  Başkasının gerçekliği zamanla öyle büyütülüyor ki artık hayatın içinde kendimize bir yer kalmıyor. 

Peki aslında yazmak ne işe yarıyor ?

Yazmak, "başkasının hapishanesinde” değerini yitirmiş olan benliğimize, kendi varlığım hatırlatıyor. Çünkü yazmak yalnızca benliğimizin tartışılmaz bir izi olarak geride kalıyor. 

Varlığını, etkisiyle ve hele de estetik bir etkiyle fark eden benliğimiz, kendisini sınırlayan şeyin sadece kaçınılmaz öz biçiminden geldiğini gördüğünde,"başkası” önemini yitiriyor. Özün sınırlılığı kaçınılmaz olduğu için ve özün kendinden olduğu için rahatlıkla kabullenilebiliyor. 

Oysa “ başkası “ varlığını, değerini bizden alan ama bunun için bize asla minnet duymadan sürekli kendisi için var olan ve büyüyen bir varlık olarak bizi hergün daha fazla sıkıştırıyor. 

İnsan yazarak kendi başına var olabildiğini görür. işte bu sayede "başkasının” hapishanesinden kurtulur ; bu sayede de yaptığının "çerçöp” olmadığını fark eder.

Yazmak işte bu yüzden bu kadar önemlidir. 

Tanrı Bilinmezliğine Sınırlarımızdan Bakmak

Tanrı hakkında düşünmek mümkün müdür ? 

Eğer Tanrı sonsuz ise sonlu-sınırlı bir varlığın onu idrak edebilmesi mümkün müdür?

Sınırsız bir varlık şüphesiz sınırlı bir varlığın kendisini "bir ölçüde “algılamasına izin verebilir. Yine de bu, ancak sınırlı varlığın sınırlarının izin verdiği kadarıyla mümkün olabilecektir. Sınırlı bir varlık sınırsız bir varlığı kesinlikle idrak edemeyecektir. Sınırlı bir varlık için sınırsızlığı idrak imkânsızdır. Sınırlı bir varlık için sınırsızlık ancak sınırların uzanabileceği en uzak "mesafedir”.

Peki bu neye yol acar? Bu, sınırlı varlığın sınırsız varlığı "ancak kendisine benzetebildiği” kadarıyla idrak edebilmesine yol açacaktır. Çünkü insan, görmediğinin rüyasını göremez. 

Peki ama eğer sınırsız varlık, sınırlı varlığın algı ve idrak sınırlarının kesinlikle sonsuz kere ötesinde ise sınırlı varlık onun hakkında nasıl konuşabilecektir? 

Varlığı hakkında kesinlikle cahil olduğumuz sınırsız bir varlığın “eylemleri” hakkında nasıl konuşabiliriz? Onun sınırsız bir kudreti olduğunu söylemek yeterli midir? Sınırsız bir varlığın eylemlerinden bahsetmek özü itibariyle safsatadır. Çünkü sınırlı bir varlığın ancak sebep-sonuç ilişkileri ile çalışan idrakinin " her şeyin” bilgisine sahip ve her şeyi yapabilecek bir varlığın neyi niçin yaptığını ne bilmesi ne de düşünebilmesi mümkündür.

O halde:

1- Sınırsız bir varlığın sınırsız bilgisine erişilemez. Aksini düşünmek Onun sınırlarını kabul etmek demektir.

2- Sınırsız bir varlığın "eylemleri” güç açısından bütün sebep-sonuç ilişkilerinden kesinlikle aridir. Sınırlı bir varlık onun neyi niçin ve nasıl yaptığını asla bilemez ve idrak edemez. Dolayısıyla sınırsız bir varlığın "iyiliğinden” ya da kötülüğünden bahsetmek imkânsızdır. 

Dolayısıyla sınırsız bir varlık için söylenebilecek en iddialı söz ancak “ ona inanıyorum” olabilir. Bu durum, inancın bir bilgi konusu olamayacağını gösterir. Dolayısıyla sınırsız bir varlığı bilgiye dayalı olarak kanıtlamak tutarsızdır

Medeniyet Hakkında Bir İki Savruk Fikir

  

“Medeniyet nedir?” diye düşünüp duruyordum.

 

Sanırım medeniyeti tek kelimeyle tarif edebilecek olsak o kelime “idrak” olurdu.

Şimdilerde buna “farkındalık” da deniyor.

 

Peki ama ne menem bir şey bu idrak?

 

Bu, sebep sonuç ilişkilerinin sürekli farkında olmak demek.  İdrak, en azından şu anda benim anlayabildiğim kadarıyla sebep sonuç ilişkilerinin farkında olmak demek.

 

Peki bu ne demek? Bu, attığımız her adımın yol üstünde bildiğimiz ya da bilmediğimiz bir iz bıraktığının farkında olmak demek.

 

Çok sıkıcı oldu, değil mi ya? Şimdi yapay zekâ ile seslendirilmiş bir sağlık veya felsefe videosu seyretmek dururken kim ne yapsın benim kartondan felsefemi, değil mi?

 

Elbette… Ama… Ya biri burada yazılan tek bir cümleden ilham alırsa… Ya buradaki tek bir cümle tek bir kişinin bir şeyleri fark edebilmesini, kavrayabilmesini sağlarsa? “Güzel olmaz mı?” (Son soru cümlesi canım büyük yeğenimden, doğrudan çalıntıdır).

 

Peki peki anladık… ( Na’ bu da MFÖ’den çalıntı) Muhteşem felsefe yapıyorum da… Sadede gelmeyelim mi gari?

 

Gelelim…

 

Medeniyeti sağlayan, ona annelik eden bu idrak nasıl sağlanır? Bunun tek bir yolu var: Eğitim.

 

Haydaaaa! E bunu bilmeyecek ne var, değil mi? Çocuklara neyin doğru neyin yanlış olduğunu, “bir şekilde” öğretirsek onları eğitmiş ya da terbiye etmiş  olmaz mıyız?

 

İşte zaten sorun burada başlıyor.

Bir çocuğu iki şekilde eğitebiliriz.

 

Ya onu ödül-ceza ikilemiyle şartlandırarak ona belli alışkanlıklar kazandırırız…

 

Ya da yaptıklarının sonuçları konusunda onlara sorumluluk duygusu aşılarız.

 

Birinci eğitim yöntemi, hayvanlara uygulanır. Kısa zamanda sonuç almamızı sağlayan bir yöntemdir ama özellikle menfaat, zevk gibi güdülerle rahatlıkla bozulabilecek bir alışkanlıklar binası inşaa eder.

 

İkinci yöntem ise çocuğa yani eğitilecek bireye varoluşun sorumluluğunu aşılar ki bu ömür boyu bitmeyecek bir vicdan gözetimi sağlar.

 

Birinci yönteme göre herhangi bir çocuğu, kendisini bir bombayla patlatmanın ahlaki olduğuna, çünkü bu şekilde “sonsuz zevk” bahçesine layık görüleceğini söyleyerek ikna edebilirsiniz.

 

İkinci yönteme göreyse sabırlı ve uzun bir çalışma ile ortaya muhteşem şeyler çıkarabileceğine onu ikna edersiniz. Ayrıca ikinci yöntemle çocuğu, başkalarının takdirinden öte, kendi gelişimini görmekten zevk almaya teşvik edersiniz.

 

“Cennet hurileri -cehennem zebanileri” yönteminin bizi götürdüğü yer en nihayetinde büyük ihtimalle intihar bombacılığı olurken varoluş sorumluluğu yönteminin son durağı büyük ihtimalle kanser araştırmalarında yararlı bir aşamadır.

 

“Batının tekniğini alıp ahlakını almamak” meşhur bir muhafazakâr ezberdir ama sadece şu iki eğitim yönteminin arasındaki farka baktığımızda bile bu sloganın ne kadar saçma olduğu anlaşılır. Batı, uzay teknolojisini sınırsız bir zevk düşkünlüğü ile yaratmadı. Daha kötüsü, biz “cennet-cehennem şartlanmasıyla” hiçbir şey yaratamadık.

 

“Cennet- cehennem şartlandırması”, hatasız otomatlar yaratmak ister. “Varoluş sorumluluğu” anlayışı ise “zararsızlık iradesini” benimser.  Aradaki fark koskoca bir “medeniyettir”. “Medeniyet”, doğunun ve batının inşa etme biçimleri değildir. “Medeniyet”, insanın varoluşunu sürdürmesini sağlayan gelişmişlik düzeyidir. Eğer doğunun “medeniyetinin” gelebildiği son nokta, heykel kırıp kafa kesen bağnaz militanlarsa, birbirine denk ve kıyaslanabilir medeniyetlerden bahsetmiyoruz demektir.